Zakres prac konserwatorskich
Zadaniem konserwatora jest przywrócenie obrazu do pierwotnego wyglądu.
Dzięki zdobytej wiedzy i wieloletniej praktyce mogę zahamować proces destrukcji, który może doprowadzić do nieodwracalnych zniszczeń i deformacji podobrazia którym może być płótno, tektura, deska, papier. Wraz z podobraziem jednocześnie „pracuje” warstwa malarska narażona na szkodliwe dla niej czynniki takie jak zbyt duża wilgotność powietrza, temperatura, czy też wysoki stopień nasłonecznienia. Te czynniki przyczyniają się do pękania warstwy malarskiej, kruszenia i odpadania fragmentów malowidła tworząc ubytki. Ponad to istotne jest w miarę możliwości zachowanie oryginalnego krosna wyposażonego w stare uchwyty, czy też naklejki np. z wystaw muzealnych.
Niezwykle ważne w mojej pracy jest aby ograniczać ingerencję w dzieło do minimum. Konserwacja polega na tym aby zachować jak najwięcej z oryginału.
Zakres prac konserwatorskich zależy od stanu zachowania obrazu.
W zakres konserwacji wchodzi również dokumentowanie przebiegu prac.
Dołączam dokumentację fotograficzną wykonaną w różnych etapach przebiegu prac konserwatorskich.
Zdjęcia są wykonywane w świetle ultrafioletowym i podczerwonym. Jeżeli jest taka potrzeba, wykonuję również fotografie rentgenowskie.
Następnie sporządzam dokumentację, która zawiera opinię o stanie zachowania obiektu przed konserwacją.
Przed przystąpieniem do konserwacji
Przed rozpoczęciem prac konserwatorskich, ustalam stan zachowania obrazu. Sporządzam dokument, gdzie opisuję stan obrazu przed konserwacją. Poddaję obraz specjalistycznej fotografii, oglądam go w promieniach ultrafioletowych, dzięki którym jestem w stanie zaobserwować wcześniejsze ingerencje i prace konserwatorskie (np. retusz farbami olejnymi, stan zachowania werniksu czy też oryginalność sygnatury). Dla celów dokumentacji, również często wykonuję zdjęcia w świetle bocznym lub odbitym, które ukazuje strukturę warstwy malarskiej. Dzięki temu na zdjęciach widoczne są rozwarstwienia, pęcherze i deformacje warstwy malarskiej. Często moją pracę ułatwia fotografia w podczerwieni. Promienie podczerwone dają mi możliwość zajrzenia w głąb malowidła.
Promienie podczerwone pozawalają między innymi:
- ustalić w jakiej kolejności powstawały poszczególne warstwy malarskie np. retusze, przemalowania lub zmianę kompozycji przez autora
- odczytać nieczytelną sygnaturę
- zlokalizować fragmenty szkiców autora
Na podstawie fizycznego kontaktu z dziełem mam możliwość kompleksowo je „zbadać” i zaproponować konkretny zakres prac konserwatorskich. Z powyższego względu nie wysyłam ofert i kosztorysów konserwacji, na podstawie konwersacji mailowej i otrzymanych zdjęć. Jedynie na podstawie bezpośredniego kontaktu z obrazem, jestem w stanie dokonać rzetelnej oceny.
Długość fal pozwala zajrzeć pod wierzchnią warstwę malarską i dostrzec zarówno poprzednie ingerencje konserwatorskie, jak i zmiany kompozycji wprowadzone przez samego autora.
Czym jest dublaż? Kiedy się go wykonuje?
Dublaż obrazu powinien być wykonywany wtedy, gdy płótno jest wysuszone, osłabione i ma tendencje do pękań, lub uległo zniszczeniu mechanicznemu np. rozdarciu. Istnieją różne metody tego procesu oraz różnorodne materiały, które konserwator dobiera zależnie od poziomu destrukcji dzieła. Celem dublażu jest wzmocnienie płótna autorskiego od tylnej strony oryginału. Polega to na przyklejeniu nowego lnianego płótna, używając do tego organicznego spoiwa. W ten sposób następuje wzmocnienie płótna, regeneracja warstwy malarskiej i zatrzymanie procesu destrukcji malowidła.
Po zabiegu płótno jest elastyczne, barwy nasycone, nie występuje kruszenie się warstwy malarskiej. Dublowanie wykonuję przy pomocy profesjonalnego żelazka konserwatorskiego z termoregulatorem, dzięki któremu mam kontrolę nad temperaturą żelazka. Największym atutem powyższej metody jest możliwość ingerowania miejscowo. Ponadto mam możliwość decyzji o sile nacisku żelazka. Po wykonaniu dublażu obraz odzyskuje dawny blask. W przypadku niedużych uszkodzeń, które nie wymagają dublażu stosuję łaty z płótna przyklejane od tylnej strony.
Czym jest werniks? Usuwanie starego werniksu.
Werniks jest rodzajem szlachetnego lakieru stosowanego w malarstwie w postaci roztworu naturalnej lub syntetycznej żywicy i oleju lub alkoholu albo innego rozpuszczalnika. Werniksy stosuje się przede wszystkim w celu ochrony warstwy malarskiej. Chronią malaturę przed niekorzystnym działaniem światła, zabezpieczając jednocześnie przed czynnikami atmosferycznymi, wilgocią i kurzem. Usuwanie werniksu jest nieodwracalną ingerencją – nie w każdym przypadku korzystną dla obrazu. Podczas usuwania werniksu często , odsłaniają się wcześniej niewidziane szczegóły. Bardzo poważną chorobą werniksów jest ich „ślepnięcie”.
Wzrokowo chorobę tę odbieramy jako mętność i nieczystość malowidła. Powodem tego zjawiska jest załamywanie się światła w drobnych spękaniach werniksu niewidocznych dla ludzkiego oka. Werniks taki niekoniecznie trzeba usuwać – często realizuje się jego regenerację w oparach spirytusowych. Werniks również często brązowieje, żółknie. Nie zawsze jednak powinien być usuwany – jest to stara autentyczna patyna. Jeżeli już decydujemy się na usuwanie starego werniksu nigdy nie róbmy tego do końca – należy zachować minimalną ilość patyny. Obraz powinien mieć ślady swojego wieku.
Końcową czynnością zabiegów konserwatorskich jest pokrycie obrazu werniksem. Żeby uniknąć refleksów światła od powierzchni malowidła, stosuje się werniks matowy lub satynowy. W przypadku, gdy chcemy uzyskać efekt głębszego nasycenia i silniejszego kontrastu palety barw, pokrywa się obraz werniksem błyszczącym. Koloryt warstwy malarskiej staje się bardziej czytelny, możemy zaobserwować efekt nasilenia jego głębi i wyrazistości.
Należy natomiast pamiętać, że werniks jest przede wszystkim zabezpieczeniem powierzchni obrazu przed czynnikami atmosferycznymi oraz tworzy powłokę ochronną przed osiadającym brudem na warstwie malarskiej.
Spękania warstwy malarskiej
Podobrazie drewniane jak i płócienne jest wrażliwe na różnicę wilgotności powietrza. Splot włókien w skutek wilgotnego powietrza nabrzmiewa i zwiększa swoją objętość, natomiast w wyniku zwiększonej suchości obkurcza się. Te różnice na obrazach naciągniętych na krosno są odczuwalne w formie różnic naprężania i luzowania płótna. Dzieła sztuki na płótnie są bardziej narażone na zmianę warunków atmosferycznych niż malowidła na podłożu drewnianym. Na skutek zmian naprężania między warstwą zaprawy a powierzchnią podobrazia mogą następować zniszczenia. Najczęściej jest to spękanie, rozwarstwianie się, kruszenie się i odpadanie warstwy malarskiej. Jest jeszcze wiele innych przyczyn spękań np. błędy technologiczne w przygotowaniu podobrazia przez autora.
Sygnatura
Sygnatura to szczególne miejsce na obrazie dla konserwatora. Wymaga szczególnej uwagi i ostrożności podczas zabiegów konserwatorskich. Usuwając brud lub stary werniks, należy na sygnaturze pozostawić minimalną warstwę brudu, starego werniksu. Miejsce to, nie może zmienić swojego charakteru po konserwacji. Sygnatura świadczy o oryginalności dzieła a jej stan zachowania decyduje o wartości materialnej dzieła sztuki. Jeżeli sygnatura jest zniszczona, nie można jej retuszować, musi pozostać bez ingerencji. Autentyczność i ingerencję w sygnaturę można potwierdzić w promieniach ultrafioletowych. W miejscu retuszu zobaczymy bardzo jasne lub ciemne plamy. Przed konserwacją bardzo istotne jest obejrzenie obrazu w UV i przede wszystkim sprawdzenie czy sygnatura jest na powierzchni starego werniksu czy pod werniksem. Jeżeli jest na powierzchni starego werniksu to znaczy że nie jest autorska.
Konserwatora obowiązuje zakaz ingerencji w sygnaturę.
Renowacja i złocenie ram
Rama jest niezwykle ważnym elementem zamykającym obraz.
Odpowiednio dobrana może uwydatniać piękno dzieła, natomiast w przeciwnym wypadku może odebrać cały urok i atmosferę.
Obraz o wysokiej wartości artystycznej, oprawiony w odpowiednio dobraną ramę, nigdy nie zaspokoi wizualnie widza.
Na odbiór dzieła wpływa również rama, dzięki której właściciel może w pełni cieszyć oko swoim eksponatem.
Ramy, zwłaszcza zabytkowe są unikatowe, mogą mieć wysoką wartość artystyczna, materialną i sentymentalną.
Niektóre ramy same w sobie są dziełami sztuki.
Mają rzadko spotykane, niepowtarzalne elementy i formy.
Odnawiam ramy, używając materiałów najwyższej jakości.
Wykonuję złocenia ram ozdobnych, pokrywając je szlagmetalem w kolorze złota o różnych odcieniach lub prawdziwym karatowym złotem i srebrem w płatkach.
Dla uzyskania naturalnego wyglądu, starą ramę (złotą i srebrną) można patynować, czyli poddać procesowi postarzania.
Jest wiele dostępnych kolorów (m.in. miedź, złoto antyczne, srebro).
Wykonuję również rekonstrukcję uszkodzonych lub brakujących elementów.
Doradzę Państwu w zakresie odnowienia ramy oraz przywrócę ją do dawnej świetności.
Konserwacja ikon
Moja pracownia oprócz konserwacji malarstwa olejnego na płótnie zajmuje się również konserwacją ikon. Ikona kreuje rolę mistycznego łącznika między naszym światem a nadprzyrodzonym. W historii i tradycji powstawania ikon istniały różne ściśle określone kanony i technologie ich pisania(malowania).
